انواع سردرد و روش های درمانی آنها

یکی از تجربه های ناخوشایندی که بسیاری از ما آن را در طول زندگی خود تجربه کرده ایم سردرد است. این درد آزار دهنده گاهی اوقات کوتاه مدت بوده و در مدت زمان کمی از بین می رود مثلا حدود چند دقیقه و گاهی نیز فرد را تا چندین روز پی در پی درگیر می کند. شاید برای شما جالب باشد که بدانید که استخوان جمجمه و بافت مغز هیچگاه دچار درد نمی شوند زیرا این قسمت ها فاقد هر گونه اعصاب گیرنده پیام درد می باشند. با این وجود پس درد ناشی از سردرد مربوط به کدام قسمت از مغز است؟

در واقع دردی که از سردرد ناشی می شود به لایه نازک بافتی که استخوان جمجمه را احاطه کرده ارتباط دارد. عضلات اطراف جمجمه، و نخاع ( مننژ) بافت اطراف سینوس ها، بافت نازک سطح مغز، چشم و گوش ها دارای رگ ها و اعصاب حسی هستند. این قسمت ها در اثر تحریک دچار التهاب شده و موجب سردرد می شوند.

درد ناشی از سردرد به صورت های متفاوت می باشد. گاهی اوقات به صورت تیر کشنده و در بعضی موارد به صورت ثابت یا متناوب و همچنین می تواند به صورت خفیف یا شدید ظاهر شود. سردرد مربوط به طیف سنی خاصی نمی شود و در تمامی سنین دیده می شود و می تواند از اطفال تا بزرگسالان را درگیر کند. در مواقعی که درد ناشی از سردرد بسیار شدید بوده و زندگی فرد را مختل می کند باید تحت درمان قرار گیرد. در این مقاله می خواهیم شما را با انواع سردرد و راه های درمان سردرد آن آشنا کنیم.

انواع سردرد

تاکنون بیش از 300 انوع سردرد توسط پزشکان شناسایی شده است و این در حالی است که علت و منشاء بسیاری از سردرد ها ناشناخته است و این موضوع راه درمان آنها را دشوار می کند چرا که اگر عامل محرک سردرد تشخیص داده شود درمان سردرد راحت تر انجام می شود.

سردردهای تنشی(Tension-type headaches)

سردرد های تنشی نوعی از سردرد ها هستند که دارای درد عود شونده با شدت ملایم تا متوسط می باشند.طی تحقیقاتی که در دانشگاه میگرن انجام شد، بیش از 75% از بزرگسالان با سردرد تنشی درگیر می باشند. بعضا افرادی هستند که مدت های طولانی با این سردرد درگیر بوده و هیچ گونه اقدامی برای درمان آن نکرده اند. شیوع این سردرد در شهر های بزرگ به نحوی است که جزئی از زندگی افراد ساکن در این شهر ها شده است. توجه به این نکته ضروری است که نباید درمان سردرد تنشی را به تعویق انداخت یا در درمان آن سهل انگاری کرد چرا که این موضوع باعث تشدید این سردرد ها و بروز سردرد های بسیار شدیدی که فرد را تا 4 روز در هفته درگیر می کند می شود.

سردرد ها در صورتی که شدت داشته باشند باعث ایجاد اخلال در زندگی فرد می شوند. دردی که در سردرد های تنشی ایجاد می شود به صورت مبهم بوده و دو طرف سر را تحت فشار قرار می دهد. این درد نیز در بعضی موارد تا مفاصل گردن و شانه ها و حتی در ماهیچه های فک را هم درگیر می کند. سردرد های تنشی در مدت زمان 20 الی 120 دقیقه دارای نوسان بوده و فرد مبتلا را بسیار آزار می دهد.

علت سردرد های تنشی چیست؟ و چگونه از سردرد تنشی پیشگیری کنیم؟

اینکه سردرد های تنشی دقیقا به چه دلیلی ایجاد می شوند هنوز مشخص نیست اما آنچه که در این رابطه با اطمینان می توانیم بگوییم این است که خستگی، تحریکات عصبی و بیقراری ، اضطراب در تکرار شدن سردرد های تنشی بسیار مؤثر هستند. برای اینکه از شروع سردرد های تنشی جلوگیری شود ابتدا باید عوامل تحریک کننده را شناسایی کرد و بهترین کسی که می تواند به شما در این زمینه کمک کند خود شما هستید. فراگیری روش هایی مثل ریلکسیشن و آرام سازی ذهن می تواند به شما در تسکین سردرد های تنشی کمک کند چرا که سردرد های تنشی اغلب همرا با تنشی ایجاد می شوند. همچنین انجام تمرینات آرامش بخش یوگا و مدیتیشن به علت اینکه می توانند تنش ها ایجاد شده در ذهن را بر طرف کند به تسکین و بهبود این نوع سردرد ها کمک شایانی می کند. زمانی که سردرد تنشی شروع می شود شما می توانید با گرفتن یک دوش آب گرم و استراحت و خواب کافی از شدت گرفتن آن جلوگیری کنید چرا که تجربه نشان داده است سردرد های تنشی در افرادی که از نظر ذهنی خسته باشند و وعده های غذایی خود را حذف می کنند بیشتر رخ می دهد.

درمان سردرد تنشی
سردرد های تنشی را می توان با مصرف دارو های مسکن ضد التهابی تا اندازه ای  بهبود بخشید. دارو های درمان سردرد تنشی که برای این منظور به کار می روند عبارتند از: استامینوفن، آسپیرین، ایبوپروفن، ناپروکسین و مسکن های بدون استروئید.

هر چند که این دارو ها از تکرار سردرد جلوگیری نمی کنند اما باعث تسکین درد سردرد فعلی می شوند. در صورتی که تعداد دفعات بروز سردرد و یا شدت آن در فرد زیاد باشد نیاز است که فرد تحت درمان پزشک متخصص مغز و اعصاب (متخصص سردرد) قرار گیرد و در صورت تشخیص پزشک از دارو های مسکن قوی تر استفاده شود. موارد بسیار کمی هم وجود دارند که برای بیمار با توجه به شرایطی که دارد مصزف دارو های ضد افسردگی تجویز می شود که این موارد بسیار اندک می باشند.

سردرد های میگرنی

میگرن ها در دسته بندی سردرد های اولیه قرار می گیرند. طیف سنی افراد مبتلا به آن ها از کودکان تا بزرگسالان است. آنچه که آمار نشان می دهد شیوع میگرن در سنین قبل از بلوغ بین پسران و دختران به طور مساوی می باشد و تفاوت معناداری از لحاظ ابتلا به آن در بین این دو جنس مشاهده نشده است. اما این آمار در بزرگسالان متفاوت است و تعداد زنان مبتلا به میگرن بیشتر از آقایان است. وراثت نیز در ابتلا به میگرن مؤثر است. تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان می دهد که 70 درصد از مبتلایان به میگرن دارای سوابق فامیلی هستند. سردرد میگرنی چندین ساعت ادامه میابد و همین موضوع سبب عصبی و کج خلق شدن فرد حتی در بعضی موارد سبب افسردگی نیز می شود و فرد را بی قرار می کند. در بین زمان های روز بیشترین زمانی که بروز میگرن در آن گزارش شده است شب می باشد.

سردرد های میگرنی به صورت ناگهانی ایجاد شده دارای درد شدیدی می باشند. آنچه که تجربه نشان داده برخی محرک های خارجی باعث تشدید سردرد های میگرنی می شوند. اغلب افراد مبتلا، به این محرک ها واکنش نشان داده و دچار سردرد میگرنی می شوند از جمله محرک های میگرنی که می توان از آنها نام برد عبارتند از : تغییرات آب و هوایی( سرما یا گرمای ناگهانی)، به هم خوردن ریتم خواب( پر خوابی یا کم خوابی)، فشار عصبی، صدای ناهنجار محیط، بوهای شدید، تحریک نوری، خستگی و کوفتگی، مصرف الکل و حتی خوردن شکلات و پنیر، عدم تغذیه مناسب( گرسنگی و یا خوردن غذاهای فراوری شده).

تشخیص سردرد های میگرنی:

پس از بروز سردرد میگرنی علائمی در بیماران مبتلا به سردرد میگرن دیده می شود  که به تشخیص سردرد میگرنی کمک شایانی می کند، یکی از اختلالاتی که همراه میگرن دیده می شود اختلالات بینایی است که حدود 20 در صد از افراد مبتلا به میگرن آن را همراه با سردرد خود تجربه می کنند. اختلالات بینایی نظیر دیدن جرقه، هاله بینی، دیدن خطوط مواج نورانی، دیدن نور های چشمک زن و در برخی موارد نابینایی موقتی و ... می باشد. میگرن از نوع سردرد هایی است که سردرد های ضربه دار یک طرفه نام دارند. تحمل در میگرن برای فرد بسیار سخت است و در بازه ی زمانی بین 2 الی 72 ساعت می تواند فرد را در گیر کند به همین دلیل حتما باید تحت درمان پزشکی قرار گیرد.

 

درمان سردردهای میگرنی

مسکن های کافئین داری نظیر: ایبوبروفن، استامینوفن، آسپیرین و ناپروکسن که برای تسکین درد میگرن مصرف می شوند فقط زمانی مؤثر واقع می شوند که در مراحل اولیه شروع میگرن مورد استفاده قرار گیرند و چنانچه سردرد شدت زیادی داشته باشد و همراه با حالت تهوع باشد مسکن های معمولی نمی توانند در کاهش درد میگرن مؤثر واقع شوند. در زمانی که تکرار بروز میگرن در فرد زیاد باشد باید حتما تحت درمان تخصصی پزشک متخصص میگرن قرار گیرد. روش های درمان میگرن متفاوتی برای درمان میگرن وجود دارد از جمله تجویز قرص ، آمپول میگرن ، اسپری بینی و... می باشد. ترکیبات دارویی  حاوی sumatriptan، rizatriptan و zolmitriptan در کاهش درد سردرد های میگرنی تاثیر گذار هستند. همچنین استفاده از dexamethasone و ضد تهوع و مسکن های قوی به همراه هم در بهبود میگرن تاثیر گذاری زیادی دارند.

باید به این نکته توجه داشت که مصرف خودسرانه ی دارو و بدون تجویز پزشک می تواند سبب وخیم تر شدن میگرن شود. دوری از محرک های شناخته شده برای انواع سردرد بهترین روشی است که می توان از وقوع آنها جلوگیری کرد. اما چنانچه با رعایت تمام مراقبت ها همچنان هفته ای چند مرتبه دچار سردرد ها میگرنی می شوید پزشک متخصص سردرد شما ممکن برای شما دارو های ضد افسردگی به همراه دارو های مسدود کننده ی بتا جهت جلوگیری از بروز حملات میگرنی تجویز نماید.

سردرد خوشه ای

سردرد خوشه ای نسبت به دو نوع سردرد قبلی شیوع کمتری دارد. تعداد مردان مبتلا به این گونه سردرد از زنان به مراتب بیشتر بوده بر خلاف میگرن که در خانم ها شیوع بیشتری دارد. مردان میانسال و سیگاری غالب افراد مبتلا به این سردرد را تشکیل می دهند. شدت سردرد خوشه ای بسیار شدید است و در سال یک یا دو مرتبه اتفاق می افتد که دوره های آن 1 تا 3ماه است. این نوع سردرد جزو سردرد های یک طرفه و شدید است. سردرد های خوشه ای چشم را نیز درگیر می کنند و باعث افتادگی پلک نیز می شود. در طی دوره ی وقوع سردرد های خوشه ای فرد مبتلا در طول روز تا 8 بار دچار سردرد های ناگهانی به طول نیم الی یک ساعت می شود.

درمان سردرد های خوشه ای

 سردرد های خوشه ای با علائمی چون حساسیت به نور و صدا و حالت تهوع همراه است. یکی از روش هایی که برای تسکین درد سردرد های خوشه ای استفاده می شود اکسیژن درمانی است. اقدامات پزشکی فوری برای کاهش درد این نوع از سردرد ها بسیار ضروری و لازم است. پزشک متخصص ممکن است برای شما تزریق sumatriptan، dihydroergotamine و مصرف قطره بینی lidocaine و داروهای دیگر را تجویز کند.

انواع دیگری از سردرد ها وجود دارند که سردرد های ثانویه نام دارند. سردرد های ثانویه سردرد هایی هستند که در اثر عوامل دیگر ایجاد می شوند که با برطرف شدن آن عوامل این سردرد ها نیز از بین می روند. یکی از عواملی که می تواند باعث بروز سردرد های اولیه شود مصرف برخی دارو های خاص است که با قطع مصرف دارو این سردرد ها نیز قطع می شوند. نوع دیگر سردرد های ثانویه سردرد های سینوسی است که در بسیاری از اوقات یک سردرد خفیف و محدود است. این نوع از سردرد در اثر سینوزیت شدید ایجاد می شود. درد در سردرد های سینوسی معمولا در ناحیه پیشانی، چشم ها، گونه ها و دندان های بالایی احساس می شود. این نوع از سردرد ها با درمان سینوس ها که در واقع عامل ایجاد کننده ی آن است نیز بهبود می یابند. فشار خون بالا نیز می تواند عامل ایجاد سردرد شود که با کنترل آن این سردرد ها از بین می روند.

اگر سردردی همراه با بعضی علائم از جمله گیجی، تاری دید، تب، ضعف عمومی، کاهش هشیاری، اختلال در تکلم، سرفه های شدید و یا گرفتگی گردن باشد باید حتما فرد مبتلا هر چه سزیع تر تحت درمان زیر پزشک قرار گیرد و اقدامات پزشکی فوری برای آن انجام شود.

در حالت کلی هر نوع سردردی می تواند زندگی روز مره فرد را با اختلال مواجه کند. برخی از سردرد ها که به صورت ناگهانی شروع شده و همراه با علائم غیر عادی هستند باید حتما فوری تحت درمان قرار گیرند.

درمان های خانگی برای سردرد های جدی تاثیر خاصی نداشته و فقط برخی سردرد های خفیف که بعضا ناشی از خستگی و کم خوابی است را بهبود می بخشد.